کتاب گشودن رمان به چاپ چهارم رسید. برای مقدمه‌ی این کتاب از عناوین متداول مانند پیش‌گفتار»، مقدمه»، دیباچه»، پیش‌درآمد» و غیره استفاده نشده، بلکه به دلیل خاصی عنوان گشودن این کتاب» به کار رفته است. این کتاب همان ساختاری را که در رمان مورد بحث قرار می‌دهد، آینه‌وار در خودش بازمی‌تاباند و لذا مقدمه‌اش در واقع همان نوع گشودن» را به نمایش می‌گذارد که متعاقباً به عنوان روشی در نقد ده رمان برجسته‌ی ایرانی به کار رفته است. واژه‌ی گشودن» در کتاب حاضر، هم به معنای باز کردن» به کار رفته است و هم به معنای آغاز کردن». معنای اول به نقد ادبی مربوط میشود و معنای دوم به رمان‌نویسی. در معنای اول، گشودن رمان» یعنی فراتر رفتن از معنای سطحی و راه بردن به معانی ژرف آن. هر متن ادبی مجموعه‌ای معیّن از نشانه‌های واژگانی است که با کنش نقد از حالت بسته و مبهم‌شان باز» می‌شوند. باز شدن» به این مفهومِ نشانه‌شناختی مترادف است با مشخص کردن مدلول برای دال‌های متن. به تعبیری استعاری می‌توان گفت که نقد یعنی گشودن درِ معنای متن» و منتقد کسی است که با گشودن این در، معبری برای ورود به درون متن باز می‌کند. گشودن رمان» در معنای دوم (معنایی که به عمل نگارش مربوط است) یعنی آغاز کردن رمان به شکلی که هم موجب تعلیق شود و هم نخستین نشانه‌ها از پیرنگی که متعاقباً تکوین می‌یابد را به صورتی فشرده به دست دهد. همان‌گونه که رمان‌نویسان صناعت‌شناس و حرفه‌ای به خوبی واقف‌اند، طراحی صحنه‌ی آغازین دشوارترین مرحله در فرایند نگارش رمان است. اولین صحنه باید آن‌قدر گیرا و تأمل‌انگیز باشد که خواننده را به ورود به جهان خیالیِ رمان، همراهی با شخصیت‌ها و دنبال کردن رویدادهایش ترغیب کند. رمان‌نویسی که نتواند با طرح پرسش‌های تلویحی در صحنه‌ی آغازین رمان خواننده را به کاوش در این جهانِ داستانی علاقه‌مند کند، قاعدتاً نویسنده‌ای توانا نیست. گشودن رمان»، به معنای دوگانه‌ای که شرحش رفت، هم کلید فهم معانی ثانوی و تصریح‌نشده‌ی آن است و هم شیوه‌ای در نوشتنش.
گشودن رمان می‌کوشد به پرسشی مبرم در حوزه‌ی مطالعات ادبی در کشور ما پاسخ دهد: چگونه از منظر یک منتقد ادبی یا پژوهشگرِ ادبیات رمان بخوانیم؟ پاسخی را که این کتاب از راه بحث‌های نظری و نقد عملی رمان‌های شاخص به این پرسش می‌دهد، می‌توان این‌طور خلاصه کرد که نقد رمان بدون برخورداری از ذهنیتی معطوف به پرسشگری و گفت‌وگو امکان‌پذیر نیست. منتقدی که رمان را منفعلانه می‌خواند بی آن‌که سؤالی در ذهنش نقش ببندد، یا بی آن‌که وارد گفت‌وگویی کاوشگرانه با متن شود، هرگز نمی‌تواند به معانی عمیق‌ترِ آن راه ببرد. رسیدن به هدف نقد (تبیین معانی متن) مستم این است که از یک سو متن با ابهام‌ها و دلالت‌های غیرمستقیمش موجد پرسش در ذهن منتقد شود، و از سوی دیگر منتقد نیز متن را به پرسش بگیرد. مقصود از گفت‌وگوی خواننده و رمان» همین است: تعامل یا رابطه‌ی متقابلِ متن و مخاطب به واسطه‌ی پرسش. پرسشگری پیش‌درآمدی است برای ژرف‌اندیشی و راه بردن به لایه‌های ناپیدای معنا.
مباحث نظریِ گشودن رمان مطالب گوناگونی را در بر می‌گیرد، از بحث در خصوص کارکرد و شیوه‌ی تحلیل عناصر رمان مانند شخصیت، منظر روایی، کشمکش، حال‌وهوا و امثال آن گرفته، تا مباحث مربوط به نظریه‌های ادبیِ متأخر همچون بینامتنیّت، مرگ مؤلف، روایت‌شناسی، پسامدرنیسم و غیره. به منظور آسان‌تر کردن فهم مطالب تئوریک این کتاب، یکصد اصطلاح پُرکاربردِ نقد رمان در ضمیمه‌ای با عنوان واژه‌نامه‌ی توصیفی اصطلاحات نقد رمان» در پایان کتاب توضیح داده شده‌اند.
رمان‌های نقدشده در این کتاب از این قرارند:
* بوف کور (صادق هدایت)
* تنگسیر (صادق چوبک)
* شازده احتجاب (هوشنگ گلشیری)
* مدیر مدرسه (جلال آل‌احمد)
* سَووشون (سیمین دانشور)
* ثریا در اغما (اسماعیل فصیح)
* جزیره‌ی سرگردانی (سیمین دانشور)
* چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم (زویا پیرزاد)
* آزاده‌خانم و نویسنده‌اش (رضا براهنی)
* سرخی تو از من (سپیده شاملو)
علاوه بر رمان‌های دهگانه‌ی فوق، در این کتاب دو اثر دیگر نیز (یک داستان کوتاه و یک فیلم سینمایی) نقد شده‌اند که عبارت‌اند از:
داستان سه قطره خون» (صادق هدایت)
فیلم هامون (داریوش مهرجویی)
فروشگاه انتشارات مروارید: تهران، خیابان انقلاب، روبه‌روی دانشگاه تهران، پلاک ۱۱۸۸؛ تلفن: ۶۶۴۶۷۸۴۸
تلفن دفتر مرکزی و مرکز پخش کتاب‌های انتشارات مروارید: ۶۶۴۰۰۸۶۶
فروش اینترنتیِ انتشارات مروارید: www.behanbook.ir
اطلاعیه‌ی دو کارگاه «ایماژیسم در شعر معاصر ایران» و «داستان کوتاه پسامدرن»
رمان ,نقد ,معنای ,متن ,کتاب ,گشودن ,را به ,در این ,این کتاب ,کار رفته ,انتشارات مروارید
درباره این سایت